Πληροφορίες για τους κεντρικούς φλεβικούς καθετήρες αιμοκάθαρσης
Μαυροματίδης Κώστας
Δ/ντής Νεφρολογικού Τμήματος Κομοτηνής, 17.11.2015
Για να εξασφαλιστεί η αιμοκάθαρση, οι νοσηλευτές πρέπει να έχουν πρόσβαση στο αίμα του αρρώστου. Για να επιτευχθεί η πρόσβαση αυτή, θα χρειαστεί μία χειρουργική ή άλλη εξειδικευμένη διαδικασία. Τρεις είναι οι πιο κοινοί τύποι πρόσβασης: α) η εσωτερική αρτηριοφλεβική επικοινωνία (φίστουλα), όπου μία αρτηρία αναστομώνεται με μία φλέβα, έτσι ώστε μετά σιγά-σιγά η φλέβα να ωριμάσει και να γίνει ικανή να τσιμπηθεί και να παρέχει ικανή ποσότητα αίματος για την αιμοκάθαρση, β) η τοποθέτηση αρτηριοφλεβικού μοσχεύματος (δηλαδή ανάμεσα σε μία αρτηρία συνήθως του χεριού και μία φλέβα μπαίνει ένα συνθετικό μόσχευμα το οποίο μετά από 15 ημέρες μπορεί να τσιμπηθεί και να γίνει η αιμοκάθαρση και γ) ο κεντρικός φλεβικός καθετήρας αιμοκάθαρσης (που μπορεί να τοποθετηθεί σε μεγάλες φλέβες, όπως τη σφαγίτιδα, τη μηριαία και τη υποκλείδιο.
Ο κεντρικός φλεβικός καθετήρας είναι ένας εύκαμπτος συνθετικός σωλήνας που τοποθετείται συνήθως σε μία μεγάλη φλέβα. Κάθε κεντρικός φλεβικός καθετήρας έχει δύο στόμια (θύρες). Η μία θύρα παίρνει αίμα από τον άρρωστο και το πηγαίνει στο μηχάνημα αιμοκάθαρσης και η άλλη δέχεται το καθαρό αίμα που επιστρέφει από το μηχάνημα αιμοκάθαρσης στον άρρωστο. Το σημείο όπου ο καθετήρας εισέρχεται στο δέρμα ονομάζεται «σημείο εξόδου».
Ένας κεντρικός φλεβικός καθετήρας μπορεί να χρησιμοποιηθεί, έως ότου γίνει και ωριμάσει η εσωτερική αρτηριοφλεβική αναστόμωση ή το μόσχευμα. Είναι επίσης μία μόνιμη επιλογή εάν δεν μπορεί να γίνει εσωτερική αρτηριοφλεβική αναστόμωση ή μόσχευμα.
Οι κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες τοποθετούνται από νεφρολόγο, χειρουργό ή ακτινολόγο στο ακτινολογικό τμήμα ή στο χειρουργείο.
Ένας κεντρικός φλεβικός καθετήρας μπορεί να χρησιμοποιηθεί αμέσως μετά την τοποθέτησή του στη φλέβα. Υπάρχει βέβαια αυξημένος κίνδυνος λοιμώξεων με τον κεντρικό φλεβικό καθετήρα, τόσο στο σημείο εξόδου, όσο και συστατική (σηψαιμία).
Διαδικασία τοποθέτησης καθετήρα: Ο κεντρικός φλεβικός καθετήρας τοποθετείται με τη χρήση υπερήχων για να εντοπιστεί η θέση της φλέβας, αλλά και χωρίς υπερήχους. Χρησιμοποιείται ένα τοπικό αναισθητικό στην περιοχή της παρακέντησης. Ο καθετήρας κρατιέται στη σωστή θέση με ένα ράμμα στο δέρμα. Αν ο κεντρικός φλεβικός καθετήρας πρόκειται να χρησιμοποιηθεί μόνιμα (επειδή δεν μπορεί να γίνει φίστουλα ή να τοποθετηθεί μόσχευμα), το ράμμα πρέπει να αφαιρεθεί μόλις ο καθετήρας σταθεροποιηθεί.
Σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τους κεντρικούς φλεβικούς καθετήρες:
Μετά την τοποθέτηση του κεντρικού φλεβικού καθετήρα:
- α) διατηρήστε τη γάζα στο σημείο εξόδου του καθετήρα στη θέση της ξηρή ανά πάσα στιγμή,
- β) να μην κάνετε ντους ή μπάνιο σε μπανιέρα,
- γ) δεν επιτρέπεται να κάνετε κολύμπι,
- δ) να αναφέρετε στο νεφρολόγο σας τυχόν παρουσία πυρετού, ρίγους, πόνου στο δέρμα σας στο σημείο εξόδου του καθετήρα (αυτός θα σας δώσει οδηγίες),
- ε) δεν πρέπει ποτέ να αφαιρείτε τα πώματα των στομίων του καθετήρα,
- στ) να αποφεύγετε να τραβάτε τον καθετήρα,
- ζ) να φοράτε πάντοτε μάσκα όταν συνδέεστε ή αποσυνδέεστε με το μηχάνημα αιμοκάθαρσης ή όταν αλλάζουν τα πώματα του καθετήρα και
- η) να αναφέρετε στο νεφρολόγο σας κάθε φορά που έχετε ευαισθησία στο δέρμα σας στην περιοχή εξόδου του καθετήρα, πρήξιμο στο πρόσωπο, αιμορραγία από τον καθετήρα σας ή τη γύρω περιοχή, όταν δεν είστε σε μονάδα αιμοκάθαρσης
Σε κάθε συνεδρία αιμοκάθαρσης:
Βεβαιωθείτε ότι οι νοσηλεύτριες/-τες μπορούν να δουν τον καθετήρας σας ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της θεραπείας αιμοκάθαρσή σας.
Και οι νοσηλεύτριες/-τες (όπως κι εσείς) φοράνε μάσκα όταν τα πώματα του καθετήρα αφαιρούνται από τα άκρα των σκελών του.
Άλλα βασικά πράγματα που πρέπει να θυμάστε:
Ορισμένες φορές οι κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες μπορεί να βουλώσουν και θα χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή για να ανοίξουν και να ξαναδουλέψουν.
Βεβαιωθείτε ότι η γάζα πάνω από το σημείο εξόδου του καθετήρα είναι στεγνή και στη θέση της, εκτός αν πρόκειται να αλλάξει από τη νοσηλεύτρια/-τή.
Δώστε ιδιαίτερη προσοχή ώστε η γάζα κάλυψης του στομίου εξόδου να παραμένει στεγνή.
Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να αφήνετε μόνο το ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό (νοσηλεύτρια νεφρολογίας) να φροντίσει τον καθετήρα σας. Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, το λοιπό προσωπικό του νοσοκομείου μπορεί αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσει τον καθετήρα για να πάρει δείγματα αίματος ή να σας χορηγήσει φάρμακα.
Είναι σημαντικό το γεγονός ότι το εν λόγω προσωπικό πρέπει να γνωρίζει ότι ο καθετήρας είναι ηπαρινισμένος και ότι πρέπει να αφαιρεθούν περίπου 2 ml από τον καθετήρα και μετά να χορηγήσουν αυτό που επιθυμούν.