Posted on Μαρ 15, 2013 | 0 comments

Αφορισμοί για την αρτηριακή υπέρταση

Μαυροματίδης Κώστας

Δ/ντής Νεφρολογικού Τμήματος Κομοτηνής

 

 1. Ορισμός υπερτασικού 

Ο διαχωρισμός σε υπερτασικούς και μη είναι σχετικά αυθαίρετος (βασίζεται σε επιδημιολογικά στοιχεία και ευρήματα από μεγάλες μελέτες) και χρησιμοποιείται για να βοηθήσει το γιατρό να πάρει αποφάσεις βασισμένες σε τεκμηριωμένες γνώσεις

Με βάση τα όρια της αρτηριακής πίεσης, υπέρταση στους ενήλικες είναι η σταθερή αύξηση της αρτηριακής πίεσης (αυξημένη σε επανειλημμένες μετρήσεις) πάνω από 140 mmHg ή και της συστολικής πάνω από 90 mmHg

Παρά την μη ύπαρξη σαφών οδηγιών, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα η αρτηριακή πίεση θα πρέπει να διατηρείται (αν αυτό είναι δυνατό), κάτω από 130/85 mmHg

Η πιο αξιόπιστη συσκευή μέτρησης της αρτηριακής πίεσης είναι το συμβατικό υδραργυρικό πιεσόμετρο

Είναι χαρακτηριστικό ότι η παρουσία του ιατρού προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης περισσότερο από όσο η παρουσία της αδελφής ή οποία βρίσκει κατά κανόνα χαμηλότερες τιμές αρτηριακής πίεσης

Οι μετρήσεις στο ιατρείο γίνονται συνήθως το πρωί λίγες ώρες μετά τη λήψη του φαρμάκου, οπότε υπερεκτιμάται η αποτελεσματικότητα της αγωγής σε 24ωρη βάση

Οι μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι για να προσφέρουν αξιόπιστες πληροφορίες πρέπει να γίνονται αφού προηγηθεί η κατάλληλη εκπαίδευση των αρρώστων

2. Αίτια

Η υπέρταση στα παιδιά είναι κατά κανόνα δευτεροπαθής

Ιδιαίτερη σημασία έχει η παχυσαρκία ανδρικού τύπου (συσσώρευση λίπους στην κοιλιά), διότι αυτός ο τύπος σχετίζεται με υπέρταση

3. Συχνότητα

Η υπέρταση είναι η συχνότερη χρόνια νόσος στις αναπτυγμένες χώρες και με βάση τα κριτήρια διάγνωσης το 20-30% του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών πάσχει από αυτή

Η κακοήθης υπέρταση σήμερα είναι πολύ σπάνια, ωστόσο όταν υπάρχει, η επιβίωση χωρίς θεραπεία είναι μικρότερη από δύο χρόνια

Η συχνότητα της συστολικής πίεσης πάνω από 200 mmHg στις γυναίκες άνω των 60 ετών είναι διπλάσια έναντι των ανδρών

4. Κληρονομικότητα

Περίπου το 50% των υπερτασικών έχουν ιστορικό υπέρτασης στην οικογένειά τους ή ιστορικό αιφνίδιου θανάτου σε άτομα συγγένειας πρώτου βαθμού

5. Επιπτώσεις

Όσο υψηλότερη είναι η αρτηριακή πίεση τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά επεισόδια

Σε επίπεδο πληθυσμού το 70% των θανάτων που αποδίδονται στην υπέρταση συμβαίνει σε άτομα με ήπια υπέρταση

Στη μελέτη Framingham υποστηρίχθηκε ότι άπαξ και εμφανισθεί βλάβη σε όργανα στόχους, σε υπερτασικούς ασθενείς, η νοσηρότητα και η θνησιμότητα αυξάνονται επιθετικά

Η σχέση της αρτηριακής πίεσης και της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνησιμότητας ισχύει τόσο για τη συστολική όσο και για τη διαστολική πίεση

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας της υπέρτασης ο κύριος παράγοντας που καθορίζει τη βλάβη στα όργανα στόχους είναι τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης που πετυχαίνουμε καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου

Η μέση τιμή της αρτηριακής πίεσης σε μεγάλες χρονικές περιόδους καθορίζει την έκταση της βλάβης των οργάνων στόχων

Ο απώτερος σκοπός ρύθμισης της αρτηριακής υπέρτασης είναι η πρόληψη από τις καρδιαγγειακές επιπλοκές

Είναι σαφές από μελέτες ότι σε επίπεδο πληθυσμού, ακόμη και άτομα με ήπια υπέρταση, η ελάττωση της πίεσης με φαρμακευτική θεραπεία επιτυγχάνει αξιόλογη μείωση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνησιμότητας

Η μείωση της αρτηριακής πίεσης δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσον για τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου

Αριθμητικά η στεφανιαία νόσος είναι η σοβαρότερη επιπλοκή της υπέρτασης, όπου όμως και η επιτυχία της αντιυπερτασικής αγωγής είναι μικρή

Ο κίνδυνος των καρδιαγγειακών επιπλοκών της υπέρτασης αυξάνεται αναλογικά με τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης

Η συχνότητα εμφάνισης στεφανιαίας νόσου είναι σχεδόν διπλάσια στους υπερτασικούς ασθενείς σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό

Η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια είναι 7 φορές πιο συχνή σε υπερτασικούς άνδρες και 4 φορές πιο συχνή σε υπερτασικές γυναίκες σε σύγκριση με ίδια άτομα χωρίς υπέρταση

Ο συνολικός κίνδυνος ανάπτυξης χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας σε υπερτασικούς ασθενείς είναι 5 φορές μεγαλύτερος σε σύγκριση με νορμοτασικούς ασθενείς με νεφρική βλάβη

Οι υπερτασικοί ασθενείς αναπτύσσουν ειδικά αθηρωμάτωση των μεγάλων αγγείων

Τα ανευρύσματα των μεγάλων αγγείων και ειδικά της κοιλιακής αορτής είναι συνηθέστερα στους υπερτασικούς ασθενείς οι οποίοι έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαχωρισμού της αορτής

Η μεγαλύτερη συχνότητα των θρομβωτικών και αιμορραγικών επεισοδίων παρατηρείται κατά τις πρωινές ώρες 

6. Ημερήσιες διακυμάνσεις

Η διακύμανση της αρτηριακής πίεσης μέσα στο 24ωρο καθορίζεται κυρίως από τη σωματική και σε μικρότερο βαθμό την πνευματική δραστηριότητα και όχι από κάποιο ενδογενή ημερήσιο ρυθμό

Ο ύπνος συνοδεύεται κατά κανόνα από μείωση της αρτηριακής πίεσης κατά 10-20% (τόσο σε φυσιολογικά, όσο και σε υπερτασικά άτομα)

7. Υπέρταση λευκής μπλούζας

Ο χαρακτηρισμός των ατόμων ως νορμοτασικά ή υπερτασικά στηρίζεται συχνά αλλά λαθεμένα, ακόμη και σε μία μεμονωμένη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης σε οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Σημειωτέον ότι σε ευαίσθητους ασθενείς η μέση αρτηριακή πίεση μπορεί παροδικά να αυξηθεί περισσότερο από 50 mmHg λόγω του stress της ιατρικής εξέτασης, φαινόμενο γνωστό σαν «υπέρταση της λευκής μπλούζας»

Η υπέρταση της λευκής μπλούζας αφορά σε ποσοστό 5-20% (έως 30%) των ασθενών που επισκέπτονται τα ιατρεία

Υπέρταση της λευκής μπλούζας είναι αυτή που διαπιστώνεται στο ιατρείο, ενώ σε 24ωρη καταγραφή οι τιμές της αρτηριακής πίεσης είναι φυσιολογικές

Η υπέρταση της λευκής μπλούζας δεν αφορά μόνο μη υπερτασικά άτομα, αλλά και αρρώστους με υπέρταση υπό θεραπεία

8. Θεραπεία

Για κάθε ένα υπερτασικό που λαμβάνει αποτελεσματική θεραπεία αντιστοιχεί ένας που έχει διαγνωσθεί ότι έχει υπέρταση αλλά δεν λαμβάνει αποτελεσματική θεραπεία και δύο αδιάγνωστοι με υπέρταση

Η υπέρταση πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν παράγοντας κινδύνου και όχι ως νόσος που προκαλεί επιπλοκές

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι άπαξ και έχουμε πετύχει πολύ καλή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, η φαρμακευτική θεραπεία μπορεί να διακοπεί (μόνο σε περιπτώσεις μέτριας υπέρτασης), διότι διαπιστώθηκε σε περίπου 30% των περιπτώσεων η διακοπή της θεραπείας είναι μόνιμη με ρυθμισμένη την αρτηριακή πίεση, ωστόσο χρειάζεται παρακολούθηση του αρρώστου

Σε άτομα με αρτηριακή πίεση >210/115 mmHg, ή με προσβολή των οργάνων-στόχου η διάγνωση της αρτηριακής υπέρτασης είναι προφανής και μπορεί να χρειαστεί άμεση έναρξη φαρμακευτικής αγωγής

Η υπέρταση που οφείλεται στο οινόπνευμα υποχωρεί μετά από μερικές ημέρες διακοπής του

8.1. Μη φαρμακευτική θεραπεία

Έστω και μικρή κατά 5 Kg  μείωση του σωματικού βάρους οδηγεί σε ελάττωση της αρτηριακής πίεσης σε μεγάλο ποσοστό ασθενών με αυξημένο σωματικό βάρος

Η απώλεια του σωματικού βάρους είναι το αποτελεσματικότερο μη φαρμακευτικό μέσο ελάττωσης της αρτηριακής πίεσης

Κατά κανόνα οι ηλικιωμένοι υπερτασικοί απαντούν καλύτερα στη μείωση του νατρίου απ΄ ότι οι νεαρότεροι

Η τακτική αεροβική άσκηση (γρήγορο βάδισμα επί τουλάχιστον μισή ώρα τρεις φορές την εβδομάδα) μπορεί να είναι αποτελεσματική στην πρόληψη και θεραπεία της υπέρτασης

8.2. Φαρμακευτική θεραπεία

Οποιοδήποτε αντιυπερτασικό φάρμακο ρυθμίζει την πίεση σε ποσοστό 50-55% των περιπτώσεων και δεν υπάρχουν διαφορές ως προς την αντιυπερτασική ισχύ ανάμεσα στις διάφορες κατηγορίες φαρμάκων

Η προσθήκη δεύτερου αντιυπερτασικού φαρμάκου με στόχο την εξουδετέρωση ανεπιθύμητων ενεργειών που οφείλονται σε άλλο φάρμακο σπάνια αποτελεί αιτία συνδυασμού

Ανθεκτική θεωρείται η υπέρταση που δεν ρυθμίζεται ικανοποιητικά με τριπλό σχήμα (σε μέτριες τουλάχιστον δόσεις), στο οποίο περιλαμβάνεται υποχρεωτικά και διουρητικό

Δεν είναι εξ ίσου αποτελεσματικά όλα τα αντιυπερτασικά φάρμακα που εγκρίθηκαν να δίδονται μία φορά την ημέρα

Σήμερα αποδείχθηκε για τα διουρητικά ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται σε μικρότερες δόσεις, αφού η αύξηση της δόσης δεν προσφέρει καλύτερα αποτελέσματα ενώ παράλληλα αυξάνει ο κίνδυνος των παρενεργειών

Η μεγάλη πλειονότητα των ασθενών που συνωστίζονται στα ιατρεία επειγόντων περιστατικών για «υπερτασική κρίση» παρουσιάζει περιστασιακή αύξηση της αρτηριακής πίεσης (αιχμή υπέρτασης), που τις περισσότερες φορές οφείλεται σε ανεπαρκή αντιυπερτασική αγωγή. Στις περιπτώσεις αυτές δεν χρειάζεται παρέμβαση, αλλά αντίθετα η επείγουσα αντιμετώπιση αυτών με υπογλώσσια δισκία νιφεδιπίνης μπορεί να είναι επιζήμια αφού περικλείει κινδύνους ισχαιμικών επεισοδίων από την καρδιά και τα εγκεφαλικά αγγεία.