Το ξέρατε ότι (λιθίαση νεφρού)
Μαυροματίδης Κώστας
Δ/ντής Νεφρολογικού Τμήματος Κομοτηνής, 23.01.2007
- Ο κωλικός του νεφρού είναι πιθανά ο δυνατότερος πόνος που μπορεί να γνωρίσει κανείς στη ζωή του. Είναι πιο δυνατός από τον πόνο σφαίρας, μεγάλης χειρουργικής επέμβασης, κατάγματος οστού, εγκαύματος ή ακόμη και γέννας. Δεν έχει σχέση με το μέγεθος της πέτρας και δεν οφείλεται στην μετακίνηση της πέτρας ή στο γρατζούνισμα που κάνει αυτή όταν μετακινείται όπως πιστεύουν πολλοί άνθρωποι. Ο πόνος προκαλείται από την διάταση ή το τέντωμα του αποχετευτικού συστήματος, εξ αιτίας του ότι η πέτρα έκλεισε τον δρόμο αυτό σε κάποιο σημείο (απόφραξη ουροφόρου οδού). Έτσι πέτρα που δεν προκαλεί καμία απόφραξη ή διάταση του αποχετευτικού συστήματος, δεν προκαλεί κανέναν πόνο μέχρις ότου οι νεφροί την αποβάλλουν
- Αν δεν υπάρχουν άλλες πέτρες στο αποχετευτικό σύστημα των νεφρών κατά την στιγμή του κωλικού κι αυτή που έφυγε ήταν η πρώτη πέτρα, η πιθανότητα να σχηματισθεί άλλη καινούργια είναι περίπου 10% το χρόνο, αν και αυτό το ποσοστό ποικίλλει ανάλογα με τη σύνθεση της πέτρας του κάθε ανθρώπου. Οι ηλικίες που συνήθως κάνουν πέτρες είναι μεταξύ 30-50 έτη. Κατά μέσο όρο, ένας που είχε πέτρα που μόλις αποβλήθηκε κινδυνεύει να ξαναδημιουργήσει νέα σε ποσοστό 70-80% (άσχετα πότε θα ξαναεμφανισθεί)
- Αν κάποιος έχει πέτρα διαμέτρου μικρότερης των 0,5 εκατοστών, αυτή είναι πολύ πιθανό να περάσει προς τα κάτω και να πέσει. Αν είναι μεγαλύτερης διαμέτρου από 1 εκατοστό, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα πέσει μόνη της. Πέτρες διαμέτρου από 0,5-1 εκατοστά μπορεί να περάσουν και να πέσουν, όμως όσο αυξάνει το μέγεθός τους τόσο απίθανο είναι να πέσουν
- Περίπου το 10% από τις πέτρες του νεφρού είναι φτιαγμένες από ουρικό και μπορούν με κάποια μέσα να διαλυθούν. Οι περισσότερες είναι φτιαγμένες από ασβέστιο και δεν διαλύονται
- Λιθοθρυψία μπορεί να κάνει κανείς αν έχει σωματικό βάρος κάτω από 135 Kg. Ασθενείς βαρύτεροι δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν με λιθοθρυψία. Μετά τη λιθοθρυψία μπορεί να αποβάλλει κανείς ακόμη και επί ένα τρίμηνο πέτρες
- Οι πέτρες σχηματίζονται στους νεφρούς επειδή δεν υπάρχει αρκετό νερό για να κρατήσουν διαλυμένες χημικές ουσίες που περιέχουν τα ούρα. Λ.χ. όπως δεν μπορεί ένα φλιτζάνι καφέ να έχει διαλυμένα και μη εμφανή 10 κουταλάκια ζάχαρης, έτσι και στους νεφρούς κάποιες ουσίες όπως το ασβέστιο, το ουρικό, δεν μπορεί να είναι πλήρως διαλυμένα σε λίγα ούρα και άρα τότε αυτές καθιζάνουν και σχηματίζουν πέτρες. Ένας άλλος λόγος που μερικοί κάνουν πέτρες είναι ότι δεν έχουν στις κατάλληλες ποσότητες ανασταλτικές ουσίες, οι οποίες φυσιολογικά υπάρχουν και εμποδίζουν το σχηματισμό των τους
- Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει κανείς για να μην δημιουργεί πέτρες είναι να πίνει αρκετό νερό, ώστε στα ούρα που σχηματίζει να μπορούν οι ουσίες που περιέχονται να είναι διαλυμένες και να μην μπορούν να καθιζήσουν. Πρέπει να πίνει αρκετό νερό και γενικά υγρά όλες τις ώρες του 24ώρου, ώστε να μην μπορούν ποτέ να σχηματιστούν οι πέτρες, ότι κι αν περιέχουν τα ούρα. Χωρίς επαρκή ποσότητα νερού κανένα πρόγραμμα πρόληψης από τις πέτρες δεν μπορεί να εφαρμοστεί, διότι είναι βέβαιη η αποτυχία του. Ακόμη όσοι έχουν πέτρες πρέπει να αποφεύγουν τα κρεατικά και το αλάτι. Τα μέτρα αυτά μειώνουν την πιθανότητα να ξαναγίνει πέτρα κατά 60%
- Κάθε ένας που έχει αποβάλλει πέτρα πρέπει να κάνει έναν εργαστηριακό έλεγχο των ούρων και του αίματος
- Μετά από κάθε εμπειρία κωλικού νεφρού, έστω κι αν πέρασε ο πόνος είναι απαραίτητο να γίνεται έλεγχος ακτινολογικός (υπέρηχοι που είναι και εύκολοι) έτσι ώστε να είμαστε βέβαιοι ότι η πέτρα έφυγε και δεν σκάλωσε σε κάποιο σημείο του αποχετευτικού συστήματος. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου η πέτρα μένει σε κάποιο στένωμα του ουρητήρα χωρίς να δημιουργεί ενοχλήματα, τον αποφράσσει και σιγά-σιγά χαλάει το νεφρό χωρίς να γίνει από τον ασθενή αντιληπτό. Μετά από χρόνια σε τυχαία εξέταση με κάποιο υπερηχογραφικό έλεγχο ή με πυελογραφία διαπιστώνεται ότι ο νεφρός αυτός είναι μία σακούλα με ούρα και δεν λειτουργεί (λειτουργικός μονόνεφρος)
- Στον κωλικό του νεφρού η θεραπεία περιλαμβάνει φάρμακα που βοηθούν να μειωθεί ο πόνος (αντιφλεγμονώδη), φάρμακα που βοηθούν να αυξηθεί η διάμετρος του ουρητήρα και να διευκολύνουν έτσι την δίοδο της πέτρας, λήψη μεγάλων ποσοτήτων νερού για να παρασύρουν την πέτρα και έντονη κινητικότητα (ανεβοκατέβασμα σε σκάλες κλπ) για να μετακινηθεί η πέτρα και να πέσει.