Posted on Μαρ 15, 2013 | 0 comments

Στοιχεία για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα

Μαυροματίδης Κώστας

Δ/ντής Νεφρολογικού Τμήματος Κομοτηνής, 05.12.2005

 

Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα περιέχουν γονίδια που προέρχονται από βακτηρίδια και ιούς, ενώ αναμένεται να ακολουθήσουν τρόφιμα που θα περιέχουν γονίδια εντόμων, ψαριών και ζώων. Αυτές οι γενετικές αλλαγές είναι διαφορετικές από τις παραδοσιακές μεθόδους διασταύρωσης. Τα προϊόντα που παράγονται με τέτοιο γενετικό υλικό προς το παρόν πωλούνται χωρίς τη δέουσα αποτίμηση των κινδύνων που μπορεί να εγκυμονούν και χωρίς την επαρκή πληροφόρηση του κοινού, παρ’ όλο που πολλοί επιστήμονες επισημαίνουν ότι τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στην υγεία και το περιβάλλον.

Τα γονίδια περιέχουν τις πληροφορίες για κάθε τι που αφορά στον οργανισμό μας. Ο άνθρωπος κατάφερε στις ημέρες μας να τροποποιήσει τεχνητά αυτές τις πληροφορίες του DNA, κόβοντας γονίδια που δεν επιθυμεί την παρουσία τους ή και προσθέτοντας άλλα που θεωρεί ότι κάπου θα βοηθήσουν. Τελικά σήμερα οι γενετιστές, μπορούν να μεταφέρουν γονίδια ειδικά σχεδιασμένα για έναν οργανισμό, σε κάποιον άλλο, μεταφέροντας επιθυμητά χαρακτηριστικά. Αυτό αν και με την πρώτη ματιά φαίνεται γοητευτικό, ωστόσο, μία πιο προσεκτική παρατήρηση, αποκαλύπτει ότι προτεραιότητα έχουν εμπορικά ή και πολιτικά κίνητρα, χωρίς ίσως να λαμβάνεται υπόψη κάποια ιδιαίτερη φροντίδα για τους πιθανούς κινδύνους.

Τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντων παράγονται (κατά τους ασχολούμενους με το θέμα) για να εξασφαλιστεί αρκετή τροφή για ολόκληρο τον κόσμο, αφού ο πληθυσμός του συνεχώς αυξάνεται και για να μειωθεί η προσθήκη χημικών προσθετικών που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Ακόμη υποστηρίζουν ότι από την μεγαλύτερη και καλύτερη παραγωγή θα επωφεληθούν τόσο οι αγρότες, όσο και οι καταναλωτές. Πράγματι όσο περνά ο καιρός, η γενετική μηχανική βελτιώνεται και τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα μπορεί στο μέλλον να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις σ’ όσους δεν έχουν αρκετή τροφή ή να βοηθήσουν στην αύξηση της παραγωγής τροφής, προς το παρόν όμως υπάρχει ένα κύμα αντιδράσεων από τον κόσμο (πολίτες, αγρότες και επιστήμονες) οι οποίοι αμφιβάλλουν για την ασφάλειά τους.

Είναι περίεργο που ενώ για τα γενετικά μεταλλαγμένα τρόφιμα που ήδη υπάρχουν στην αγορά υπάρχει από μερίδα του κόσμου τόσο μεγάλη εχθρότητα και πολεμική, την ίδια ώρα σ’ άλλους τομείς υποστηρίζονται με ενθουσιασμό οι κατακτήσεις της γενετικής. Οι αντιδράσεις βέβαια για τα βιοτεχνολογικά προϊόντα προκύπτουν κυρίως από την αμφιβολία και την έλλειψη γνώσης. Ο έλεγχος που είχε γίνει μέχρι σήμερα για την επικινδυνότητα και τις επιπτώσεις των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων ήταν ανεπαρκής. Πιο εκτεταμένοι και πιο αυστηροί έλεγχοι που πραγματοποιήθηκαν στη συνέχεια, έδειξαν ότι παρ’ όλο που είναι αδύνατον να αποκλείσει κανείς τους πιθανούς κινδύνους από τα τρόφιμα αυτά, φαίνεται ότι το ρίσκο από τη χρήση τους είναι μικρότερο και τα οφέλη μεγαλύτερα. Υπάρχουν, ίσως, αρκετά πλεονεκτήματα στα μεταλλαγμένα προϊόντα, όμως χρειάζεται ένα πιο ολοκληρωμένο σύστημα ελέγχου, για να μελετηθούν με ακρίβεια οι συνέπειες. Ήταν λάθος η διάθεση αυτών των τροφίμων στο εμπόριο χωρίς προηγουμένως να γίνει εκτεταμένος έλεγχος για το κατά πόσον είναι ασφαλή, παρ’ όλο που κάτι τέτοιο μπορεί να διαπιστωθεί μόνο με τη χρήση.

Οι πιθανοί κίνδυνοι οι οποίοι μπορεί να προκύψουν από τα γενετικά μεταλλαγμένα τρόφιμα οφείλονται στο γεγονός ότι οι ζωντανοί οργανισμοί είναι αρκετά πολύπλοκοι, οπότε οι γενετιστές δεν είναι εύκολο να μπορούν να προβλέψουν κάθε επίδραση που μπορεί να επιφέρει η εισαγωγή νέων γονιδίων. Η παραπάνω συνθήκη ισχύει ακόμη και για το πιο απλό βακτηρίδιο, πόσο μάλλον για τα πλέον πολύπλοκα φυτά και ζώα! Έτσι, η εισαγωγή γενετικού υλικού μπορεί να επιδράσει εντελώς διαφορετικά στο νέο ξενιστή, τον οργανισμό δηλαδή που φιλοξενεί το νέο γενετικό υλικό, ενώ η πρωτότυπη γενετική πληροφορία του ξενιστή αλλοιώνεται. Ένας άλλος πιθανός κίνδυνος, είναι ότι ο νέος συνδυασμός των γονιδίων του ξενιστή και του εισαγόμενου γονιδίου, μπορεί να έχει απρόβλεπτα αποτελέσματα. Τέλος, δεν υπάρχει τρόπος να διαπιστωθούν με ακρίβεια οι μακροπρόθεσμες συνέπειες των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων στην υγεία όσων τα καταναλώνουν. Πιθανή είναι ακόμη η εμφάνιση νέων αλλεργιογόνων στα τρόφιμα, η εξάπλωση νόσων από μία ομάδα έμβιων όντων σε άλλη, έτσι ώστε να ξεπεραστούν τα «φράγματα του είδους» και η διαταραχή της οικολογικής ισορροπίας, ενώ δεν πρέπει να αγνοείται το γεγονός ότι τα χαρακτηριστικά που έχουν επέλθει τεχνητά και οι ανεπιθύμητες ενέργειές τους θα μεταφερθούν σ’ όλες τις επερχόμενες γενεές. Από τη στιγμή που θα εμφανιστούν, δεν μπορούν να ανακληθούν ή να περιορισθούν και οι συνέπειες από κάτι τέτοιο μπορεί να είναι ανυπολόγιστες.

Όποια κι αν είναι η αλήθεια γεγονός παραμένει ότι τα επιτεύγματα της γενετικής και της βιοτεχνολογίας εξελίσσονται ερήμην των καταναλωτών, που βρίσκονται μπροστά σ’ ένα φαινόμενο με απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες συνέπειες. Η εισαγωγή νέων γονιδίων σε συμβατικές τροφές και οι ατέλειωτοι συνδυασμοί γονιδίων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή «βελτιωμένων προϊόντων» χρησιμοποιώντας το γενετικό υλικό από είδη που δεν μπορούν να αναμιχθούν με φυσικό τρόπο, μπορεί να είναι διαδικασίες εξαιρετικά πολύπλοκες και με πιθανούς κινδύνους, ωστόσο ίσως είναι υπερβολικό να θεωρούμε ότι μας μεταφέρουν σε περιοχές που θα έπρεπε να είχαμε αφήσει σε μία ανώτερη δύναμη.